Komt Het Nieuwe Werken in een spagaat terecht?

Het Nieuwe Werken (HNW) werd al in het eind van de vorige eeuw in de Verenigde Staten toegepast of beter gezegd, een deel daarvan. Het draaide vooral om het verdelen van werk tussen kantoor en thuis. Rond 2009 werkte 40% van de Amerikaanse medewerkers al vanuit huis. Dat leverde aldaar ook een groot overschot aan kantoorruimte op. Nu zien we in Nederland ook een grote leegstand in het kantoorlandschap, maar daarvan is het thuiswerken niet de grootste boosdoener. Hier is de grote oorzaak dat er teveel verouderde kantoorruimtes zijn en daarbovenop de gevolgen van de crisis. De invloed van de digitalisering waardoor veel administratief werk is verdwenen is de derde factor.

HNW bestaat in Nederland uit veel meer dan elders/thuis het werk verrichten
Als we alleen de Amerikaanse situatie als voorbeeld nemen doen de werkelijke doelstelling van en de ontwikkelingen door HNW tekort. Het thuiswerken werd en wordt voor een groot deel ingevoerd om lange reistijden door files te voorkomen en een overbezet railvervoer in de spitsen te ontlasten. Omdat In Nederland door veel vrouwen in deeltijd wordt gewerkt, is het voor velen van hen interessant om een aantal dagen in de week thuis te werken. Dit uit sociaal oogpunt maar ook omdat het woon/werk verkeer ten opzichte van het aantal werkuren meer tijd vergt dan bij fulltime werken. Bij HNW hoort echter ook een verandering van het werken in het kantoor. Dat betekent veel meer aandacht voor een gezonde werkomgeving, klimaatbeheersing, groenvoorziening, flexibel meubilair, afwisseling in fysieke werkhouding, creatieve stimulansen en natuurlijk optimale digitale verbindingen met de thuiswerkers. Doel: minder ziekteverzuim en meer output.

Pioniers van HNW komen geleidelijk terug op hun oorspronkelijke visie
Waar het begonnen is, in Amerika dus, wordt men nu geconfronteerd met de nadelen van HNW wat het thuiswerk betreft. Die leiden weer tot terugtrekkende bewegingen zoals medewerkers weer naar de kantoren halen. En ook een flink deel van de thuiswerkers ervaart inmiddels naast de voordelen ook een aantal nadelen. IBM, Yahoo en Honeywell zijn bedrijven waar HNW in hoge mate was doorgevoerd, maar die nu voor heel wat afdelingen hun medewerkers weer naar de kantoren hebben teruggeroepen. Kostenbesparing op reistijd en vierkante meters kantooroppervlak blijkt niet altijd in verhouding te staan tot de voordelen van het thuis laten werken. De opgedane ervaring heeft meer nadelen aan het licht gebracht dan eerst was voorzien.

De ervaring van de afgelopen jaren dreigt HNW wellicht in een spagaat
De situatie in Nederland ten aanzien van HNW vereist een afweging tussen een positief en een negatief oordeel over HNW die veel genuanceerder is. Het solitair thuiswerken strookt op een aantal vlakken niet met de verwachtingen die men had.

Er zijn een aantal spanningsvelden ontstaan, zowel aan de kant van de werkgever als aan de kant van de thuiswerker. Daardoor zal waarschijnlijk ten behoeve van HNW voor een deel een nieuwe, uit de praktijk voortgekomen, weg in moeten worden geslagen. In de onderstaande beschrijving zal de spagaat duidelijk worden.

HNW kent meer facetten dan alleen maar thuiswerken

• Waar thuiswerken al behoorlijk is ingevoerd komt het management nu tot de conclusie dat creativiteit beter tot ontwikkeling komt in een omgeving met meerdere medewerkers. Gevolg: Deel van de thuiswerkers weer terug naar kantoor en daardoor meer druk op openbaar vervoer.
• Het management bevordert thuiswerken. Een deel van de thuiswerkers komt tot de ontdekking dat collega’s in het kantoor sneller promotie maken dan zij. Gevolg: Een deel van de thuiswerkers wil meer het werk doen in het kantoor verrichten. Ook hier dus meer druk op het wegverkeer en openbaar vervoer.
• Als de voorwaarden voor HNW in het kantoor zijn doorgevoerd ontdekt een deel van de thuiswerkers dat die werkomgeving aangenamer is dan thuis. Gevolg: Spijtoptanten dus met dezelfde gevolgen voor verkeer en vervoer.
• Een deel van de thuismedewerkers gaat zich eenzaam voelen en wil, in ieder geval voor een deel, weer terug naar kantoor. Inmiddels zijn vaak vierkante meters kantoor ingeleverd waardoor er geen plaats meer voor hen is. Gevolg: Nadelige werkeffecten.
• Kennis delen, samenwerken, inspiratie opdoen en onderlinge stimulans werkt het beste bij fysieke aanwezigheid. Digitale deelname vanuit huis werkt niet voldoende. Gevolg: Management wil een deel van de medewerkers meer op kantoor en thuiswerkers voelen zich achtergesteld als zij niet aan het proces kunnen deelnemen.
• Een deel van de medewerkers wil graag thuiswerken. In de kantooromgeving vinden veel persoonlijke contacten met klanten en relaties plaats. Gevolg: Thuiswerken zit er niet of nauwelijks in en wegvervoer en openbaar vervoer profiteren niet.
• Het werk dat thuis verricht moet worden loopt van beide kanten naar tevredenheid. Nadeel is dat de thuiswerker nieuwe kansen ziet afnemen en minder op de hoogte is van ontwikkelingen. Gevolg: De Thuiswerker wil weer meer in het kantoor, ook bij het koffie apparaat, aanwezig zijn. Gevolgen al eerder vermeld.
• Spontaan of gevraagd overwerk in de kantooromgeving wordt waargenomen en gewaardeerd. De thuiswerker maakt ook het werk af maar de leiding kan niet waarnemen hoeveel tijd dat kost. Gevolg: Als dit regelmatig voorkomt ontstaat ongenoegen. Thuiswerker wil toch meer in het kantoor zijn of zoekt andere job.
• Thuiswerken val tegen door gebrek aan discipline, afleiding en de omgeving houdt er geen rekening mee. De weg terug naar kantoor is afgesloten omdat er geen ruimte meer is of dat er geen behoefte aan is. Gevolg: Afnemende motivatie.
• Stel dat uiteindelijk 50% van de thuiswerkers door genoemde en nog niet ontdekte redenen voor een deel weer terug naar kantoor gaat. De filedruk neemt nog verder toe en het openbaar vervoer loopt nog verder vast. Een andere optie is dat management en medewerkers liever meer werk in de kantooromgeving zien, maar er is onvoldoende beschikbare kantoorruimte beschikbaar die aan de eisen van HNW voldoen.

HNW is wat het thuiswerken betreft, nog steeds in positieve beweging en gelijktijdig zien we al omgekeerde bewegingen. Als dit laatste zich verder doorzet zullen de voorwaarden voor HNW in de kantooromgeving verder gestalte moeten krijgen. Al was het alleen maar om op verantwoorde wijze meer productie en creativiteit te genereren ter compensatie van het thuiswerken. Bovendien zal dan de druk toenemen om leegstaande kantoren te renoveren en naar de normen van HNW in te richten.